جهانی شدن گریزی از تنهایی ( بخش پایانی )

خلاقیت و نو آوری را میتوان به وضوح در آثا حسین علیزاده مشاهده کرد . وی یکی از برجسته ترین موسیقی دان های ایران است که نگاهی جهانی به مقوله هنر موسیقی دارد . آنچه در ادامه می آید مصاحبه ای است که آقای بهرنگ تنکابنی در شهریور ماه سال 1382 هم زمان با برپایی کنسرت موسیقی استاد علیزاده وژیوان گاسپاریان  با ایشان به عمل آوردند و در شماره صفر نشریه انجمن موسیقیدانان نیاوران منتشر شد . از آنجا که شاید بسیاری از دوستان این مصاحبه را مطا لعه نکرده اند و از طرفی در این گفت و گو مباحثی کلی در مورد جهانی شدن و موسیقی جهانی مطرح شده که شاید مشمول مرور زمان وا قع نشده باشند به مطاله ی دوباره آن می پرداریم.

***

برخورد ایرانی با هنر جهانی چگونه برخوردی است؟

این مسئله که هم اکنون هنر جهانی به یک علامت سوال بزرگ برای ایرانیان در آمده یک علت اصلی دارد آن هم این است که تعبیر درستی از این عبارت وجود ندارد . همان طور که گفته شد وقتی واژه جهانی عنوان می شود ایران از این جهان حذف می شود . اگر جهانی فکر شود هیچ چیزی در ایران  از فرهنگ سنن و آثار تاریخی ایران متعلق ایران نیست همان طور که آثار تاریخی یونان هم متعلق به یونان نیست . این مرز بندی های سیاسی و جغرافیایی هر چند وقت یک بار تغییر می کند . اما دست آورد هایی که مربوط به انسان است ثروت و میراث فرهنگی همه مردم دنیا است و یک میراث جهانی محسوب می شود .

و جایگاه موسیقی ایرانی در فرهنگ جهانی ...

موسیقی ایرانی موسیقی است مثل همه ی نمونه های موسیقی در دنیا با این ویژگی که از ریشه تاریخی قوی برخوردار است . برای اینکه به تفکر جهانی در موسیقی ایرانی برسیم باید آگاهی خود را با این ثروت غنی بالا ببریم . چرا که هر گوش عادی وقتی که موسیقی از یک فرهنگ ناشناخته را بشنود در برخورد اول آنرا فاقد معنی میپندارد همانند شخصی که بدون آگاهی و پیش زمینه یک تابلوی نقاشی را تماشا کند . در این موقعیت این تابلو با دیوار هیچ  تفاوتی ندارد ! دلیل آنکه موسیقی ایران در موسیقی جهانی جایگاه پیدا نکرده به خود ما ایرانی ها باز میگردد . ما موسیقی ایرانی را از دید هنر جهانی پنهان می کنیم . چرا که آگاهی ما نسبت به این ثروت غنی  جهانی کم و نا چیز است .

 تجربه های سال های اخیر در ایران وموقعیت موسیقی در چند دهه اخیر این شانس را برای موسیقی ایرانی به وجود آورد که در صحنه های دنیا ارائه شود و هنرمند و سرزمین ایران با دنیای خارج از ایران و مخاطب غیر ایرانی آشنایی پیدا کند و با تفکر و برخورد جدیدی از سوی مخاطب مواجه شود .

 شنونده غیر ایرانی موسیقی ایرانی را به مثابه یک موسیقی ناب می داند . این مسئله باعث ایجاد ارتباط بین هنرمند ایرانی و مخاطب غیر ایرانی با زبانی مشترک به نام موسیقی می گردد . حضور موسیقی ایران در جهان طی چند دهه اخیر بحث هایی را که در خصوص عدم توانایی عرضه جهانی موسیقی ایران به جهان صورت می گرفت دگرگون و نقض کرد و ثابت شد که راه جهانی شدن فقط عرضه ی موسیقی ایرانی در شکل یک ارکستر غربی مثل ارکستر سمفونیک نیست . بلکه حتی حاج قربان با دوتار خودش خیلی بهتر ارتباط برقرار می کند .

در چند دهه اخیر شاهد پیدایش نوعی از موسیقی با نام موسیقی تلفیقی بودیم . به نظر شما موسیقی تلفیقی راهی است برای جهانی شدن یا گریزی است برای رسیدن به یک هنر جهانی؟

انسان همیشه از تنهایی وحشت دارد . انسان موجودی است اجتماعی در حالی که باورهای نوین و تکنولوژی انسان ها را به سوی تنهایی سوق داده است . این تنهایی انسان را به سوی پیدا کردن راهکاری جدید برای زندگی اجتماعی سوق می دهد .

در این میان موسیقی نقش مهمی ایفا می کند . تفکر موسیقی تلفیقی حرکت بسیار زیبایی است برای پوشش این تنهایی ها که در ایران هم راه افتاده است . . ما هم اکنون شاهد موسیقی مناطق ایران در انواع موسیقی که در ایران ساخته می شود هستیم . این حضور چند موسیقی مختلف در کنار هم دو هنرمند دور از هم را از تنهایی بیرون می آورد و ذهن هر دو غنی تر می شود . ارتباط بین مردم دنیا به شکل سمبولیک در قالب موسیقی اتفاق می افتد . چرا که موسیقی تنها زبان مشترک بین انسان هااست .

اولین استفاده از موسیقی تلفیقی در موسیقی فیلم اتفاق افتاد و تبدیل به یک جریان شد . آهنگسازان بزرگ برای بدست آوردن یک رنگ جدید در موسیقی به دنبال ابزاری از فرهنگ های ناشناخته دنیا رفتند . مثل پیتر گابریل که از دودوک ارمنی برای رسیدن به یک رنگ صدایی جدید استفاده کرد . اما اتفاقاتی که در ایران افتاد با برخوردی  سطحی آغاز شد . در برخورد سطحی بوی تقلید به مشام می رسد .

اصلا عنوانی به نام(( مویسقی تلفیقی )) عنوانی سطحی و بدون روح برای این مقوله زیباست . موسیقی تلفیقی در ایران همان سوغات غربی است که ما از آن به همان شکل غربی استفاده می کنیم . تلفیق در موسیقی احتیاج به کسب آگاهی کامل از دو فرهنگ متفاوت و تسلط به موسیقی جهان دارد تا به محصولی مطلوب و جهانی تبدیل شود . در غیر این صورت یک اتفاق سطحی می افتد که حتی نمی توان آنرا هنر نامید . به هر حال قرار دادن فرهنگ ها و آوا های مختلف در کنار هم می تواند یک موسیقی جهانی بسازد .

*** تنبور مست عکس های استاد علیزاده را از سایت هرمس به امانت گرفته است .